Τετάρτη 15 Φεβρουαρίου 2012

Οι Απόκριες με τα μάτια του Βύρωνα, μαθητή του ΕΕΕΚ Πεντέλης

Μια παλιά ανάρτηση, μια interactive memory@@@


Άκούστε τι θέλω να σας πώ!
Τώρα που έρχονται οι Απόκριες είπαμε μαζί με τη δασκάλα μου, την υπολογίστρια κυρία Μαρία, να μαζέψουμε πληροφορίες από το internet για αποκριάτικα έθιμα, για παιχνίδια, για διάφορα πράγματα που κάνουμε τότε και για την Καθαρή Δευτέρα που πετάμε το χαρταετό μας. Μπήκαμε στο internet, πατούσαμε λέξεις που είχαν σχέση με τις Απόκριες στη μηχανή αναζήτησης google (ψαχτήρι την λέει η κυρία) και βρίσκαμε εικόνες και κείμενα. Για να τα πάρουμε από εκεί τα αποθηκεύαμε στο φάκελό μου, σβήσαμε, προσθέσαμε, πήραμε αυτά που μου άρεσαν και τα κολλήσαμε στο κείμενο που διαβάζετε. Μια έγραφα εγώ, μια η κυρία για να μην κουραζόμαστε. Ο ένας πρέπει να βοηθάει τον άλλο! Διαβάστε, λοιπόν, τι είναι οι Απόκριες, ποια ήθη και έθιμα υπάρχουν που δεν τα ήξερα. Η κυρία μου, κάποια τα ήξερε! Εγώ τώρα τα μαθαίνω και θα τα πω στους φίλους μου στο ξενώνα.

Αποκριά για την εκκλησία σημαίνει να μένουμε μακριά από το κρέας. Είναι η περίοδος προετοιμασίας του ανθρώπου, ψυχικής και σωματικής, για βιώσει το Θείο Πάθος και την ανάσταση του Χριστού το Πάσχα. Έχει τρεις εβδομάδες πριν από την Μεγάλη Σαρακοστή, που μας ανοίγει το Τριώδιο. Η περίοδος αυτή προσδιορίζεται από τις Κυριακές του «Τελώνου και Φαρισαίου», του «Ασώτου», των «Απόκρεω» και της «Τυρινής». Η Μεγάλη Σαρακοστή ξεκινάει από την Καθαρά Δευτέρα. Η περίοδος αυτή συνδυάζεται με το έθιμο του «Καρνάβαλου» που είναι η θεότητα της Αποκριάς. Είναι έθιμο του γλεντιού, της ψυχαγωγίας, του «μασκαρέματος».

Χοιροσφάγια
Στα παλιά εκείνα τα χρόνια, κάθε σπίτι έτρεφε για ένα χρόνο το γουρουνόπουλό του. Όλο το χρόνο ταϊζόταν με καλαμπόκι, πίτουρα κουρκούτι, σγόρτσα (άγρια αχλάδια) βελανίδια και αποφάγια του σπιτιού (παμφάγο). Το σφάξιμο του γουρουνιού γινόταν την πρώτη εβδομάδα του Τριωδίου, την σφαγαριά. Ήταν γιορτή για όλο το χωριό. Οι κάτοικοι σχημάτιζαν φιλικές συντροφιές και έσφαζαν «χαλάγαν» με τη σειρά τα χοιρινά τους.

Τσικνοπέφτη
«Τσικνοπέφτη» ήταν η μέρα που ετοίμαζαν το «παστό». Έβραζαν το λίπος με λίγο νερό, ραντίζοντάς το συγχρόνως με νερό. Το σούρωναν στη συνέχεια. Αυτή ήταν η «γουρναλοιφή». Φυλαγόταν σε δοχεία (πήλινα). Χρησιμοποιούνταν ως άρτυμα για όλη τη χρονιά. Στον πάτο του λεβετιού (καζανιού) έμεναν οι «τσιγαρίδες» που νοστιμίζαν τα φαγητά (με χόρτα, αυγά, όσπρια). Οι Χριστιανοί ανταλλαζαν επισκέψεις, έβρισκαν την ευκαιρία της επικοινωνίας , και διασκέδαζαν.

Μασκαρέματα
Κύριο χαρακτηριστικό των Απόκρεω είναι οι μεταμφιέσεις, οι προσωπιδοφορίες, για τον τόπο μας οι «μουτσούνες», σπάνια με μάσκα, περισσότερο με μακιγιάζ, και μουντζούρα από τον πάτο του «λεβετιού». Αυτά συνδυάζονται με αθυροστομίες, με θεατρικούς διαλόγους, παρουσίαση διαφόρων δρώμενων. Ζωντάνευαν προλήψεις και δεισιδαιμονίες, ακουγόταν άσεμνα τραγούδια, γινόταν εικονικές δίκες. Μεταμφιεζόταν σε «μπούλες» οι άντρες, ντύνονταν γυναίκες και οι γυναίκες άντρες, έφτιαχναν τις συντροφιές τους και γύριζαν σ’ όλο το χωριό από σπίτι σε σπίτι. Αναπαρίσταναν ότι μπορεί να φαντστεί κανείς, γιατρούς με τα γιατροσόφια τους, γέρους και γριές, με μπαστούνια και κουδούνια, αρκουδιάρηδες με κρεμασμένες κουδούνες στη μέση τους, για να γίνεται θόρυβος κ.ά. Τους δεχόταν, τους κερνούσαν, αντάλλαζαν αστεία και προσπαθούσαν με εύθυμο τρόπο να τους κάνουν να φανερώσουν το πρόσωπό τους, την ταυτότητά τους.

Παιχνίδια Αποκριάτικα
Κατά τη διάρκεια των απόκρεω παίζονταν και διάφορα παιγνίδια με νικητές και νικημένους, μεταμφιεσμένους και μη. Ο Βαλμάς, παιζόταν στα χωριά της Πηνείας, από δυο ομάδες δεμένους σε σχοινί. Τραβούσε η κάθε ομάδα το σχοινί. Νικήτρια ήταν η ομάδα που έσυρε στο δικό της μέρος την αντίπαλη ομάδα. Το ξεχωριστό στο παιχνίδι ήταν ότι πριν και μετά το παιχνίδι έκαναν αστείο διάλογο, σαν θεατρικό. Η «ρίψη του λίθου» ήταν αγώνισμα. Σ’ αυτό προσπαθούσαν να χτυπήσουν το στόχο τους ρίχνοντας τις πέτρες, οι σομάδες. Γαϊδουροδρομίες οργανώνονταν από ομάδες για να βγάλουν τον νικητή γάϊδαρο, μέσα στην οχλαγωγή και τα πειράγματα και τις αστείες διονυσιακού τύπου μεταμφιέσεις. Τα αλευρώματα (που έχουν την προέλευσή τους στο Γαλαξίδι) και τα γιαουρτώματα (εβδομάδα της Τυρινής), τα μουντζουρώματα της Καθαράς Δευτέρας ήταν μερικές άλλες συνήθειες που διασκέδαζαν και προξενούσαν πολύ γέλιο.

Δρώμενα...
Κατά τη διάρκεια των Απόκρεω «ελάμβαναν χώραν» και διάφορα λαϊκά δρώμενα. Από τη αρχή του Τριωδίου ξεκίναγε από του Καλίτσα το Παραδοσιακό γαϊδουράκι, μεταμφιεσμένος άνθρωπος, με τους Γενιτσάρους δεξιά και αριστερά για να διαλαλήσει την αρχή του Τριωδίου. Σε πολλά χωριά πέρναγε ο Καρνάβαλος από τους δρόμους του χωριού, με τη συνοδεία του με μουσικές και πειράγματα. Ένα από τα βασικά θέματα τις Αποκριάς ήταν η Αναπαράσταση του Γάμου. Γίνονταν εικονικοί γάμοι ανάμεσα στα χωριά και οι γαμήλιες πομπές ξεκινούσαν από το ένα για να πάνε στο άλλο. Ο γαμπρός με το άλογο, κι από κοντά ο κουμπάρος και γύρω οι συμπέθεροι. Συναντιόταν με την πομπή της νύφης και γινόταν τρικούβερτο γλέντι με όλα τα συνακόλουθα…
Το γαϊτανάκι ήταν ένα άλλο δρώμενο. Ήταν ένα ψηλό ξύλο, με δεμένες πολύχρωμες κορδέλες. Κάθε κορδέλα και χορευτής με την παραδοσιακή του στολή. Και ρυθμοί χορευτικοί να οδηγούν τα βήματα γύρω από τα γαϊτανάκι. Η τελευταία εβδομάδα των Αποκρεών είχε σχέσεις με την εμφάνιση του Διαβόλου. Μασκαράδες διάβολοι, κακομούτσουνοι με σχισμένα σκούρα ρούχα ή προβιές και γουρουνοδέρματα, ουρές και κέρατα, με δρεπάνια, τζουγκράνες κι άλλα εργαλεία διέσχιζαν τους δρόμους και καμωνόταν ότι παίρνουν τις ψυχές. Ίσως έχει σχέση με τα Ψυχο-Σάββατα, με τις μέρες των νεκρών τους. Παραλλαγή του εθίμου αυτού είναι ο «Σκατουλιάρης» των χωριών του κάμπου. Το σκατουλιάρη τον περίμεναν, προ πάντων τα απιδιά για να τρέξουν ξωπίσω του, να τον κυνηγήσουν, με μεγάλη ανυπομονησία. Σκατουλιάρης ντυνόταν ένας νέος του χωριού με προβιές, κέρατα και ουρά, καθώς και μουντζουρωμένο πρόσωπο. Έτρεχε στο δρόμο και πείραζε όσους συναντούσε.

Καθαρή Δευτέρα
Η Καθαρά Δευτέρα είναι το τέλος των Απόκρεω και η πρώτη μέρα της Σαρακοστής. Γιορτάζεται στην εξοχή με νηστίσιμα και κρασί, γι’ αυτό και γυρίζουν μεθυσμένοι. Συνεχίζεται η ευθυμία με τραγούδια και διασκεδάσεις. Κάθε τόπος πέρα των κοινών εθίμων, έχει και τα δικά του ξεχωριστά έθιμα. Τα κοινά έθιμα είναι το άζυμο ψωμί δηλαδή η λαγάνα, και τα λογιών νηστίσιμα φαγώσιμα (μαρουλάκια, κρεμμύδια και σκόρδα, ταραμάς, ελιές, φασολάδες λευκές, βοβριά, κ.α.).


Βύρωνας (μαθητής)

Μαρία (υπολογίστρια)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου